Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Selecteer een alinea

Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Alinea Uitgangspunten van beleid
De benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald door de omvang en impact van de risico’s. Onder beschikbare weerstandscapaciteit wordt verstaan de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om risico’s te kunnen dekken. De hoogte van de beschikbare weerstandscapaciteit wordt bepaald door de reserves van de gemeente, o.a. de algemene reserve, de bestemmingsreserves grondexploitatie en strategische posities.
Het beleid van de gemeente Arnhem, zoals in de nota ‘Weerstandsvermogen en risicomanagement 2006’ is vastgelegd is gericht op een proactieve risicosturing, waarbij voortdurend de relatie met de beschikbare weerstandscapaciteit in ogenschouw wordt genomen. Het doel is daarbij om niet iedere tegenvaller direct van invloed te laten zijn op het lopende beleid, waardoor de reguliere dienstverlening niet in het gedrang komt.
Om de robuustheid van de financiële positie goed te beoordelen is het van belang om niet alleen naar het weerstandsvermogen te kijken, maar ook naar ratio's als de solvabiliteit en de netto schuldquote. Beide maken net als de weerstandsratio onderdeel uit van de met ingang van 2015 ingevoerde set van financiële kengetallen, die in de paragraaf Stresstest met elkaar in verband worden gebracht.
Op basis van het raadsbesluit d.d. 7 november 2016 'Resultaten onderzoek financiële positie gemeente Arnhem' is in lijn met de conclusies en aanbevelingen uit dit onderzoek besloten om de financiële soliditeit te verbeteren door:
een weerstandsfactor vast te stellen met een bandbreedte (van 1 - 1,3);
het stellen van een bovengrens van de netto schuldquote op 100%;
het toevoegen van een positief treasuryresultaat aan de bestemmingsreserve kapitaallasten.
In de gemeentelijke verordening Financieel beleid en beheer gemeente Arnhem 2017 (artikel 11) zijn deze drie spelregels opgenomen.
Zekerheidspercentage en weerstandsfactor
Om de financiële soliditeit te verbeteren is op basis van het raadsbesluit d.d. 7 november 2016 'Resultaten onderzoek financiële positie gemeente Arnhem' afgesproken om de ondergrens van het benodigde vermogen voortaan te berekenen met een zekerheidspercentage van 90%. De 90% norm kan worden uitgedrukt in een factor, de weerstandsfactor.
De factor wordt berekend door de beschikbare weerstandscapaciteit te delen door de gewenste weerstands-capaciteit bij een zekerheidspercentage van 90%. Bij de weerstandsfactor wordt een bandbreedte gehanteerd tussen de 1 en 1,3.
Door het hanteren van een weerstandsfactor die tussen de 1 en de 1,3 moet liggen, moet een hoger weerstandsvermogen worden aangehouden en kunnen reserves minder snel worden aangewend voor (nieuw) beleid. Bij een lagere factor dan 1 is aanzuivering van de algemene reserve vereist. Indien de factor uitkomt boven de 1,3 dan kunnen reserves worden aangewend voor (nieuw) beleid.

Het weerstandsvermogen geeft de mate aan waarin de gemeente Arnhem in staat is om financiële en budgettaire tegenvallers op te vangen. Op basis van deze MJPB 2018-2021 beschikt de gemeente over voldoende weerstandsvermogen. De beschikbare weerstandscapaciteit van € 50,5 miljoen is groter dan de benodigde weerstandscapaciteit van € 25,7 miljoen (90%).

In de berekening van het weerstandsvermogen is rekening gehouden met de prognose van het resultaat over 2017 (Turap 2-2017).

Benodigd versus beschikbare weerstandscapaciteit	Jaarverslag 2016	MJPB 2018-2021
Benodigd versus beschikbare weerstandscapaciteit	90%	90%
		Bedragen x € 1.000
Benodigde weerstandscapaciteit
Gemeentebrede risico's	25.009	15.836
Risico's grondexploitatie	7.770	7.770
Grote projecten niet zijnde grondexploitatie	2.107	2.107
Totaal	34.886	25.713
Beschikbare weerstandscapaciteit
Algemene reserve	43.696	39.901
Weerstandscapaciteit Grondbedrijf	772	1.642
Begroting	5.665	1.039
Prognose resultaat 2017	-	7.951
Totaal	50.134	50.533
Benodigd versus beschikbaar ruimte irt aanzuivering	15.248	24.820
Weerstandsfactor	1,44	1,97
Ruimte voor nieuw beleid (> factor 1,3)	4.782	17.106

Toelichting

De weerstandsfactor komt bij de opmaak van deze MJPB 2018-2021 bij een zekerheidspercentage van 90% uit op 1,97, waarbij voor een bedrag van € 17,1 miljoen ruimte is voor nieuw beleid, zijnde het meerdere op basis van een factor 1,3.

Het weerstandsvermogen is ten opzichte van het Jaarverslag 2016 gestegen. Het weerstandsvermogen bij de 90%-grens is € 9,5 miljoen hoger ten opzichte van het Jaarverslag 2016.

Een belangrijke mutatie is het vervallen van de gemeentebrede risico's betreffende Presikhaaf Bedrijven -Scalabor.
De beschikbare weerstandscapaciteit is ook gedaald doordat de verwachte transitie- en frictiekosten Presikhaaf Bedrijven/Scalabor nu worden opgevangen binnen de, bij de Perspectiefnota 2018-2021, besloten verbreding van de BR Noodfonds, ten laste van de algemene middelen.

De meerjarige ontwikkeling beschikbare weerstandscapaciteit gemeente Arnhem

Meerjarige ontwikkeling beschikbare weerstandscapaciteit	2018	2019	2020	2021
Bedragen x € 1.000
Algemeen weerstandsvermogen
Algemene reserve (31-12 van het jaar) *	39.901	51.744	56.728	61.817
Post "strikt onvermijdbaar"	767	767	767	767
Post "onvoorzien"	272	272	272	272
Totaal	40.940	52.783	57.767	62.856
Weerstandsvermogen grondbedrijf
Reserves grondexploitatie e.a.	3.038	3.038	3.050	9.755
Totaal	3.038	3.038	3.050	9.755
Beschikbare Weerstandscapaciteit	43.978	55.821	60.817	72.611

Jaarlijks werd de Algemene reserve verhoogd met 2% rente. Door een wijziging in het BBV is deze rentevergoeding aan de Algemene reserve per 1 januari 2018 vervallen.

Voor het bepalen van de benodigde weerstandscapaciteit is inzicht nodig in de omvang en de achtergronden van de actuele risico’s. Deze risico’s zijn zo breed mogelijk geïnventariseerd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de gemeentebrede risico’s en de risico’s die voortvloeien uit de grondexploitatie en grote projecten (zie ook paragraaf Grondbeleid).

Niet alle risico’s doen zich echter tegelijkertijd en in volle omvang voor. Bij de kansberekeningen wordt dan ook een groot aantal schattingen van de totale schadelast van het gehele risicoprofiel gemaakt waarbij rekening wordt gehouden met de kans op optreden van een risico en met het feit dat het schadebedrag per risico kan variëren.

Het risicoprofiel is voortdurend aan verandering onderhevig. De verandering in de benodigde weerstandscapaciteit is het gevolg van het inventariseren van nieuwe risico’s, het treffen van beheersmaatregelen, het actualiseren van de risico's op basis van nieuwe inzichten en/of gebeurtenissen en veranderingen in de in- en externe omgeving.

Een zekerheidspercentage van 90% bij het huidige risicoprofiel wil zeggen dat in 90% van alle schattingen van de totale schadelast van het risicoprofiel de totale schadelast kleiner is dan of gelijk aan het bedrag van € 25,7 miljoen. 10 % van de uitkomsten van de schattingen zijn groter dan dit bedrag.

In de volgende tabel is samenvattend de ontwikkeling van de benodigde weerstandscapaciteit opgenomen.

Benodigde weerstandscapaciteit	Jaarverslag 2016	MJPB 2018-2021
Benodigde weerstandscapaciteit	90%	90%
		bedragen x € 1.000,-
Gemeentebrede risico's	25.009	15.836
Grondexploitatie projecten	6.345	6.345
Grondexploitatieprojecten in voorbereiding	1.425	1.425
Risico's grondexploitatie	7.770	7.770
Grote projecten niet zijnde grondexploitatie	2.107	2.107
Benodigde weerstandscapaciteit	34.886	25.713

Uit de bovenstaande tabel blijkt dat de benodigde weerstandscapaciteit voor de gemeentebrede risico's gedaald is ten opzichte van het Jaarverslag 2016.

Dit laat de volgende vergelijking zien:

het risicoprofiel bij het Jaarverslag 2016 omvatte 65 risico’s, en is gestegen tot 70 risico’s bij de huidige MJPB;
de volgende mutaties in de risico’s hebben plaatsgevonden. In het risicoprofiel zijn 11 nieuwe risico’s toegevoegd, 6 risico’s zijn komen te vervallen en 9 risico’s zijn gewijzigd;
de daling van in totaal € 9,2 miljoen ten opzichte van het Jaarverslag 2016 is met name het gevolg van het grotendeels vervallen van de risico's van de ontmanteling van Presikhaaf Bedrijven alsmede de oprichting en inrichting van Werkbedrijf Arnhem
Hieronder een korte toelichting op belangrijke nieuwe, vervallen en gewijzigde risico's

Toelichting

Nieuwe risico’s (+):

Gronddepot Oude Veerweg
Mogelijk kan de gemeente Arnhem niet voldoen aan een resterende afnameplicht van 80.000 m3 grond uit het gronddepot aan de Oude Veerweg. Gemeente is met de grondbank verplichting aangegaan 100.000 m3 grond af te nemen voor project Westervoortsedijk Dijktrace. Uiteindelijk is 20.000 m3 binnen het project toegepast. De bestemming van gronddepot vervalt eind 2018 en bebouwing zal plaatsvinden. Afhankelijk van het kunnen vinden van geschikte toepassingsmogelijkheden voor de grond zal er sprake zijn van kosten van afvoer.
Het risico van afwaardering van de deelneming Scalabor in verband met een negatief resultaat Scalabor
Hoe het nieuwe werkbedrijf Scalabor zich gaat ontwikkelen, is onzeker. Er is een risico opgenomen voor afwaardering. Het risico wordt ingeschat op 3,5 miljoen (uitgaande van de 100% variant, regiogemeenten nemen deel als opdrachtgever, waardoor meer eigen vermogen nodig is dan € 1,75 miljoen.
Het risico dat Scalabor geen rendementsverbetering laat zien.
In de Arnhemse begroting is rekening gehouden met een positief effect van € 0,37 miljoen in 2018 oplopend naar EUR € 1,4 miljoen in 2021.
BTW/VPB voor Straatparkeren
Gemeenten worden voor het gelegenheid geven tot parkeren op de openbare weg (straatparkeren) mogelijk beschouwd als een btw ondernemer. Op basis van een advies van de Advocaat-generaal aan de Hoge Raad, en op basis van de in september bekende gegevens over omzet en resultaat over het straatparkeren in Arnhem, moet mogelijk BTW (circa € 1,0 miljoen) en VPB (naar schatting € 1,5 miljoen) worden afgedragen. De uitspraak van de Hoge Raad is nog niet gedaan. Daarna zal de staatssecretaris pas een uitspraak doen over een eventueel gevolg voor de VPB.
Verdeelmodel Beschermd Wonen
Per 1 januari 2020 wordt het nieuw objectief verdeelmodel Beschermd wonen \ Maatschappelijke Opvang \ Begeleiding ingevoerd, waarbij er voor Beschermd wonen en Maatschappelijke Opvang geen sprake meer zal zijn van een centrumgemeente taak maar er een herverdeling van de budgetten over de individuele gemeenten plaatsvindt. Door onzekerheden die o.a betrekking hebben op de grote invloed van historische (aanbod) keuzes, onduidelijkheden over de potentiele instroom vanuit GGZ, Forensische zorg of jeugdzorg en de keuze van de te hanteren set verdeelmaatstaven ( en de gewicht per maatstaf) houdt het nieuw objectief verdeelmodel voor de gemeente Arnhem een financieel risico in. Dit risico is vooralsnog gewaardeerd op € 2 miljoen.

Vervallen risico’s (-):

Presikhaaf/Werkbedrijf Arnhem
De risico's betreffende Presikhaaf Bedrijven/Werkbedrijf Arnhem zijn komen te vervallen. De verwachte transitie- en frictiekosten worden nu opgevangen binnen de, bij de Perspectiefnota 2018-2021, besloten verbreding van de BR Noodfonds. De aanpak gericht op participatie wordt daarbij verder geïntegreerd in het brede sociale domein.
Doelgroepenvervoer
Bij het vaststellen van de Perspectiefnota 2018-2021 is besloten Doelgroepenvervoer onder te brengen binnen het Sociaal Domein. Dat betekent dat eventuele tekorten verrekend zullen worden met de BR Noodfonds en er dus geen aanspraak zal worden gemaakt op het weerstandsvermogen.

Gewijzigde risico's (-)

Beschermingsbewind
Eén van de interventies op de oplopende kosten voor beschermingsbewind is het project BooM, door het nemen van eigen klanten in beheer. In de MJPB 2018-2021 zijn de aannames van de businesscase Beschermingsbewind/BooM herijkt op basis van onder meer de Arnhemse trend (afnemende toename) van aantal inwoners in beschermingsbewind.
Buig
Bij de vaststelling van het vangnet moet rekening gehouden worden met de niet-rechtmatige verstrekkingen die in mindering moeten worden gebracht en voor het eigen risico van de gemeente komen. De kwantificering van het risico is naar beneden bijgesteld.( risicoscore blijft 16).
Bouwleges
Het risico van het niet realiseren van de verwachte hogere leges inkomsten is naar beneden bijgesteld. Met het toekennen van het knelpunt in de Perspectiefnota 2018-2021 zijn hiervoor nu middelen in de begroting verwerkt.

In onderstaande risicokaart zijn deze 70 risico’s gerangschikt op basis van risicoscore. Hiervan zijn er 18 zonder een financieel effect.

Risicokaart

geld
x > € 1.000.000 (score 5)	1	2	4	1
€500.000 < x < €1.000.0000 (score 4)	1	1	4	2	1
€ 200.000 > x < € 500.000 (score 3)	3	6	9	1	2
€ 50.000 > x < € 200.000 (score 2)	4	2	5		2
< €50.000 (score 1)	1
Kans:	10% (klasse 1)	30% (klasse 2)	50% (klasse 3)	70% (klasse 4)	90% (klasse 5)
Geen geldgevolgen: 18

In de beleidsnota ‘Weerstandsvermogen en risicomanagement’ zijn afspraken gemaakt over welke risico’s in de beleidscyclus documenten aan de Raad worden gerapporteerd en specifiek worden toegelicht. Het gaat om risico’s met een risicoscore gelijk aan of groter dan 15, de risico’s rechtsboven in de risicokaart (de rode en oranje risico's). Deze worden in onderstaande tabel gerangschikt op “percentage invloed” (mate waarin risico bijdraagt in de totale benodigde weerstandscapaciteit) en nader toegelicht.

Risicogebeurtenis	Kans	Geld	Geld (Max)	Risicoscore	Invloed (%)	Gewijzigd t.o.v. JV 2016
De Connectie
De begroting van de BVO De Connectie kent een aantal onzekerheden die een risico vormen: • ICT: Het niet realiseren van de taakstelling ICT door De Connectie (maximaal financieel gevolg € 3.500.000,-) • BTW: Het risico op kostprijsverhogende BTW als gevolg van de verzelfstandiging van De Connectie (maximaal financieel gevolg € 170.000) • Frictie: risico op frictiekosten als gevolg van: boventalligheid; verschillen in persoonlijke -en functieschaal; wegvallen dienstverlening aan De Connectie; afbouw formatie door harmonisering. (ongekwantificeerd) • Desintegratie Huisvesting: risico als gevolg van leegstaande panden doordat De Connectie een ander vestigingsplaats kiest. (ongekwantificeerd).	4	5	3.700.000	20	14,0%	Ongewijzigd
Gemeentefonds
Het risico bestaat dat als gevolg van een nieuw Regeerakkoord er structureel minder accres uit het Gemeentefonds wordt ontvangen	4	5	1.000.000	20	5,2%	Nieuw
Buig
Bij de vaststelling van het vangnet moet rekening gehouden worden met de niet-rechtmatige verstrekkingen die in mindering moeten worden gebracht. Het gevolg hiervan is dat de niet-rechtmatige verstrekkingen voor het eigen risico van de gemeente komen. Met de niet-rechtmatige verstrekkingen is geen rekening gehouden in de meerjarenbegroting. In 2015 en 2016 is een foutpercentage van 0% vastgesteld door de accountant. Momenteel wordt gestuurd op een foutmarge van maximaal 1%. Ivm de ontwikkeling naar maatwerk voor Arnhemmers waarbij "doen wat nodig is" meer centraal komt te staan blijft dit risico actueel.	4	4	1.000.000	16	3,0%	Gewijzigd(-)
Gronddepot Oude Veerweg
Mogelijk kan de gemeente Arnhem niet voldoen aan een resterende afnameplicht van 80.000 m3 grond uit het gronddepot aan de Oude Veerweg. Gemeente is met de grondbank verplichting aangegaan 100.000 m3 grond af te nemen voor project Westervoortsedijk Dijktrace. Uiteindelijk is 20.000 m3 binnen het project toegepast. De bestemming van gronddepot vervalt eind 2018 en bebouwing zal plaatsvinden. Afhankelijk van het kunnen vinden van geschikte toepassingsmogelijkheden voor de grond zal er sprake zijn van kosten van afvoer.	4	4	600.000	16	1,8%	Nieuw
Taakstelling verzelfstandigingen
Taakstellingen agv verzelfstandigingen (totaal bedrag 5,0 mlj. in 2020). De actuele en toekomstige verzelfstandigingen van het Natuurcentrum, het Sportbedrijf, het Parkeerbedrijf, het BAC, De Connectie en de Wijkteams leiden er toe dat er binnen de organisatie een afbouw van overhead moet plaatsvinden. Het speciaal hiervoor ontwikkelde rekenmodel overhead geeft hiervoor een gedetailleerde onderbouwing. Deze afbouw van overhead loopt op naar in totaal € 5 miljoen structureel vanaf het jaar 2020. Het risico bestaat dat de afbouw van de overhead echter niet volgens deze planning gerealiseerd kan worden en dat de kosten niet uit de voorgestelde BR BV gedekt kunnen worden.	3	5	5.000.000	15	16,3%	Ongewijzigd
Scalabor
Het risico bestaat dat Scalabor als gevolg van een toekomstig negatief resultaat zal moeten afwaarderen	3	5	3.500.000	15	7,60%	Nieuw
Lokatie K7' Arnhem Centraal
Het ontwikkelen van deze lokatie is zeer complex en omgeven met risico’s rond verwerving van benodigde gronden, omvang uitgeefbaar terrein, parkeervoorzieningen en afzet van gronden met kantoorbestemming. Het risico bestaat dat de kantoorontwikkeling op deze lokatie niet wordt gerealiseerd.	3	5	1.480.000	15	4,3%	Ongewijzigd
Verdeelmodel Beschermd Wonen
Het risico bestaat dat door de implementatie van het invoeren van een objectief verdeelmodel per gemeente voor beschermd wonen/maatschappelijke opvang en WMO begeleiding er een financieel nadeel ontstaat	3	5	2.000.000	15	4,30%	Nieuw
Niet vergoede indexering
In veel contracten is opgenomen dat aannemers jaarlijks een indexering in rekening mogen brengen in verband met stijgende prijzen (vaak ongeveer 2%). Als gevolg van een recente bezuiniging wordt deze prijsstijging niet gecompenseerd. Hierdoor ontstaat er een tekort dat kan oplopen tot een nadeel van enkele tonnen.	5	3	320.000	15	1,3%	Ongewijzigd
Beschermingsbewind
Het aantal inwoners in beschermingsbewind loopt harder op dan verwacht. Hierdoor ontstaat een verhoogd risico vanaf 2017 op hogere kosten van bijzondere bijstand voor beschermingsbewind. Eén van de interventies op de oplopende kosten voor beschermingsbewind is het project BooM. Doel van dit project is onder andere het realiseren van een besparing op kosten beschermingsbewind door het nemen van eigen klanten in beheer. In de MJPB 2018-2021 zijn de aannames van de businesscase Beschermingsbewind/BooM herijkt op basis van onder meer de Arnhemse trend (afnemende toename) van aantal inwoners in beschermingsbewind. Bijzondere bijstand voor beschermingsbewind is een open einde-regeling.	5	3	400.000	15	1,1%	Gewijzigd (-)

Toelichting

Andere risico’s, die een belangrijke invloed hebben
( < 15 risico-score, maar met invloedspercentage van minimaal 2%) zijn:

Reorganisatie wachtgeld

Het sociaal plan van de reorganisatie is afgelopen op 31 december 2016. Dit betekent voor een aantal medewerkers ontslag. Er is een voorziening gevormd voor het verwachte wachtgeld dat moet worden betaald, echter de opgebouwde rechten van deze medewerkers zijn hoger, dekking zou uit de voorgestelde BR BV kunnen plaatsvinden, dit is echter onzeker. Derhalve is voor het verschil een risico opgenomen.
(invloedspercentage 5,4%)

Leningen aan gelieerde instellingen

De gemeente Arnhem verstrekt leningen ten behoeve van het realiseren van activiteiten die nauw grenzen aan het gemeentelijke beleid.
(invloedspercentage 3,0%)

De Sociale Bank Centraal Gelderland

De Sociale Bank Centraal Gelderland heeft een kredietportefeuille van € 15 miljoen. Uit een analyse van een potentiële overnamekandidaat komt een hoger risicoprofiel van de kredietportefeuille naar voren dan op dit moment door de gemeente wordt gehanteerd. Dit brengt het risico met zich mee dat de huidige voorziening ontoereikend is.
(invloedspercentage 3,0%)

Digitaal stelsel Omgevingswet (DSO)

Het Rijk en de VNG hebben afgesproken dat gemeenten bijdragen aan de structurele uitvoeringskosten van het digitaal stelsel omgevingwet (DSO) Over de hoogte van de kosten en de wijze van verrekening moet nog nadere besluitvorming plaatsvinden, gerekend is met een geschat aandeel voor Arnhem. (invloedspercentage 2,8%)

Armoedeagenda

Binnen de armoede-agenda was sprake van een structurele overschrijding van het budget. Bij de raadsbehandeling van de Armoedeagenda is als maatregel besloten om de kwijtschelding van de afvalstoffenheffing per 1-1-2018 te verminderen. De voorgenomen invoering van Diftar heeft een relatie met deze verlaging van de kwijtschelding: door afval te scheiden kan men dankzij Diftar besparen op de te betalen afvalstoffenheffing. Dit verzacht de pijn van de verminderde kwijtschelding. Indien de Raad ertoe zou besluiten om af te zien van de invoering van Diftar, dan heeft een dergelijk besluit geen directe gevolgen voor de begroting. Indien echter de Raad tegelijkertijd zou besluiten om dan ook af te zien van vermindering van de kwijtschelding afvalstoffenheffing, dan zal daarvoor financiële dekking moeten worden gevonden. Hiervoor is een risico opgenomen.(invloedspercentage 2,3%)

BUIG (eigen risico)

De BUIG kent een vangnetregeling welke ervoor zorgt dat het maximale eigen risico op de BUIG voor de gemeente wordt beperkt tot maximaal 10% van het BUIG budget. Over de eerste 7,5% (5% in 2018) is sprake van 100% eigen risico, tussen de 7,5% en 12,5% is sprake van 50% eigen risico. Het maximaal eigen risico is berekend op basis van de raming van het BUIG budget 2018 minus het tekort dat in 2018 wordt voorzien en in de meerjarenbegroting is opgenomen.
(invloedspercentage 2,2%)

Brand of brandstichting gemeentelijk eigendom (eigen risico)

De gemeente Arnhem is aansprakelijk tot een eigen risico van € 500.000 bij brand of brandstichting aan gemeentelijke eigendommen of daar waar de gemeente verantwoordelijk is (invloedpercentage 2,2 %)

BTW voor straatparkeren

Gemeenten zijn mogelijk btw-ondernemer voor straatparkeren. Het risico bestaat dat de gemeente in deze hoedanigheid voor het gelegenheid geven tot parkeren in de openbare weg (straatparkeren) BTW moet afdragen (invloedpercentage 2,2%)

Ruimtelijke projecten zoals grondexploitaties, grote infrastructurele werken en herontwikkeling van stadsdelen zijn altijd omgeven met risico’s. Risico’s van operationele aard, strategische risico’s maar zeker ook exogene risico’s, zoals de huidige economische omstandigheden, waarop de gemeente niet of nauwelijks kan sturen.

Op de lopende projecten worden regelmatig analyses uitgevoerd om risico’s te identificeren die het bereiken van de projectdoelen in de weg kunnen staan. Daar hoort ook bij het formuleren en doorvoeren van maatregelen om de effecten van die risico’s voor het project te verkleinen.

Daarnaast worden risico’s en onzekerheden rond de begrote inkomsten en uitgaven, maar ook rond de projectplanningen binnen bandbreedtes op basis van simulatie gekwantificeerd in de benodigde weerstandscapaciteit.

Voor een uitgebreidere omschrijving en verklaring van de risico’s, de financiële positie, de ontwikkeling van de benodigde weerstandscapaciteit en scenario’s van het grondbedrijf wordt verwezen naar de paragraaf Grondbeleid.

Benodigde weerstandscapaciteit grondexploitatie	Jaarverslag 2016	MJPB 2018-2021
Benodigde weerstandscapaciteit grondexploitatie	90%	90%
		bedragen x € 1.000,-
Risico's grondexploitatie
Grondexploitatie projecten	6.345	6.345
Grondexploitatieprojecten in voorbereiding	1.425	1.425
Totaal	7.770	7.770
Grote projecten niet zijnde grondexploitatie	2.107	2.107
Benodigde weerstandscapaciteit	9.877	9.877

Voor de begroting 2018-2021 is uitgegaan van dezelfde berekening op basis van dezelfde gegevens als voor het jaarverslag 2016.

De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen die kunnen worden ingezet voor het afdekken van negatieve financiële effecten als gevolg van risico’s die manifest zijn. De beschikbare weerstandscapaciteit ziet er als volgt uit:

Beschikbare Weerstandscapaciteit	Totaal
	bedragen x € 1.000,-
Algemene reserve per 1-1-2017	43.696
Toevoegingen Algemene reserve in 2017	7.440
Onttrekkingen Algemene reserve in 2017	11.234
Algemene reserve per 31-12-2017	39.901
Prognose resultaat 2017	7.951
Algemene reserve per 31-12-2017	47.852
BR Voorstudies	33
BR Strategische posities	739
BR Grondexploitatie	870
Toekomstige winstpotentie Grondbedrijf	0
Weerstandscapaciteit Grondbedrijf	1.642
Strikt onvermijdbaar 2018	767
Onvoorzien 2018	272
Begroting	1.039
Beschikbare weerstandscapaciteit	50.533

De beschikbare weerstandscapaciteit bedraagt ingaande 1 januari 2018 € 50,5 miljoen.
Dit is ten opzichte van het Jaarverslag 2016 een lichte toename van ca. € 400.000.

Hierna worden de verschillende onderdelen nader uiteengezet.

In de volgende tabel is de ontwikkeling van de Algemene Reserve weergegeven.

Algemene Reserve	Totaal
	bedragen x € 1.000,-
Algemene reserve per 1-1-2017	43.696
2% rente over de stand per 1-1	575
Rampenoefening (MJPB 2006-2009 / MJPB 2010-2013)	5
Ingroei naar 90% weerstandsvermogen (MJPB 2013-2016)	462
Weerstandsvermogen 75% (MJBP 2014-2017)	1.225
Kasschuif (MJBP 2014-2017)	1.364
Sluitend maken jaarschijf 2016 (MJPB 2015-2018)	563
Herstelplan Stichting Kunstbedrijf Arnhem (Rb 13 april 2015)	369
Verzelfstandiging MSSA (Rb 29 juni 2015)	40
Correctie BR GRP tot 0 (MJPB 2016-2019)	70
Dekking t.l.v. de AR (MJPB 2016-2019)	-1.830
Scholing ouderen op het gebied van ICT (Zomernota) (MJPB 2016-2019)	-50
Budget 2GetThere (Rb 30 mei 2016)	288
VGGM (MJPB 2017-2020)	-121
Sluitend maken begroting (MJPB 2017-2020)	1.666
Verzelfstandiging Sportbedrijf; voordeel afgeboekte activa (Rb 18 juli 2016)	23
Sluitend maken jaarschijf 2017 (Perspectiefnota 2018-2021) (Rb 19 juni 2017)	-12.857
Onderbesteding Participatie Jaarverslag 2016 (Perspectiefnota 2018-2021) (Rb 19 juni 2017)	-820
FJP 2016 (Rb 10 juli 2017)	2
Niet geclaimd deel nominale compensatie gesubs. Instellen en Gemeenschap. Regelingen (Verzamelbesluit 3-2017)	350
Actualisaties (Verzamelbesluit 3-2017)	299
Effect jaarschijf 2017 (MJPB 2018-2021)	3.864
Aanvullende besluitvorming m.b.t. nieuwe cao (MJPB 2018-2021)	718
Algemene reserve per 31-12-2017	39.902
Prognose resultaat 2017	7.951
Algemene reserve per 31-12-2017	47.853

De stand van de Algemene Reserve bedraagt € 47,8 miljoen na verwerking van de prognose van het resultaat 2017.

Bij de vaststelling van de Perspectiefnota 2018-2021 is ingestemd met de begrotingsaanpassingen voor de jaarschijf 2017 en de meerjarige effecten hiervan in de ontwerp MJPB 2018-2021. De volgende grote mutaties zijn hierin meegenomen:

de verbreding van de BR Noodfonds, passend binnen de beweging, waarbij de aanpak gericht op participatie verder wordt geïntegreerd in het brede sociale domein;
het voorstel bij deze MJPB tot de verbreding van de BR frictiekosten naar een BR bedrijfsvoering.

Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Alinea BR grondexploitatie, BR voorstudies en BR strategische projecten
Deze reserves van het grondbedrijf hebben nog geen specifieke doelbestemming en worden derhalve wel betrokken in de berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit.
Vanaf 2016 zijn deze reserves niet meer nihil. Door een positief resultaat behaald binnen het grondbedrijf zijn de reserves weer opgebouwd om eventuele financiële tegenvallers eerst zelf op te kunnen vangen, voordat een beroep wordt gedaan op de Algemene reserve.
Begrotingsposten
De begrote beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit de post onvoorzien en de post strikt onvermijdbaar.